اجرای صحیح وال پست در دیوارهای غیرباربر چگونه است؟
دیوارهای غیرباربر، با اینکه وظیفه تحمل بارهای عمودی ساختمان را ندارند، اما همچنان بخش مهمی از پایداری و ایمنی کلی سازه، به‌ویژه در برابر نیروهای جانبی مثل زلزله و باد، محسوب می‌شوند. اجرای صحیح والپست در این دیوارها، یک اقدام مهم برای حفظ یکپارچگی آن‌ها و جلوگیری از خسارات جانی و مالی در زمان حوادث است. والپست به عنوان یک عضو نگهدارنده، دیوار را به اسکلت اصلی ساختمان متصل می‌کند و به این ترتیب، عملکرد دیوار را در مقابل نیروهای وارده بهبود می‌بخشد. در این مقاله از وبلاگ تولیدی پارسیس به اصلی ترین سوالات مهندسان درمورد اجرای صحیح وال پست در دیوارهای غیرباربر توضیح داده ایم.
چطور وال پست رو استاندارد و اصولی اجرا کنیم؟
اجرای استاندارد و اصولی والپست نیازمند دقت به جزئیات فنی و پیروی از ضوابط و مقررات ملی ساختمان، به‌خصوص آیین‌نامه ۲۸۰۰ ایران (طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله) و پیوست ششم آن است. این کار شامل انتخاب پروفیل‌های درست، تعیین دقیق محل نصب، رعایت فواصل مجاز، اجرای اتصالات صحیح به سازه اصلی (ستون‌ها و تیرها) و همچنین به‌کارگیری نیروی کار ماهر می‌شود.
چرا اجرای والپست در دیوار غیر باربر حیاتی است؟
دیوارهای غیرباربر، مانند تیغه‌های داخلی یا دیوارهای پیرامونی که صرفا نقش جداکننده فضا یا پوسته خارجی را دارند، ذاتا برای تحمل نیروهای جانبی شدید طراحی نشده‌اند. در زمان وقوع زلزله یا وزش بادهای قوی، این دیوارها بدون مهاربندی درست، به شدت آسیب‌پذیر هستند.
والپستها با اتصال دیوار غیر باربر به اسکلت ساختمان، سختی و مقاومت دیوار را در برابر نیروهای عمود بر صفحه افزایش می‌دهند. آن‌ها کمک می‌کنند تا دیوار بتواند تغییر شکل‌های جانبی سازه اصلی را تا حدی تحمل کند بدون آنکه دچار گسیختگی شود. به همین دلیل، وال پست در دیوار غیر باربر یک ضرورت انکار ناپذیر در ساخت‌وساز ایمن، به‌ویژه در مناطق لرزه‌خیز است.
مشخصات فنی دیوار غیر باربر و محل استفاده والپست
دیوارهای غیرباربر به دیوارهایی گفته می‌شود که وزن خود و نیروهای جانبی وارد بر خود (مانند باد و زلزله) را تحمل می‌کنند اما بارهای قائم حاصل از طبقات فوقانی یا سقف را به فونداسیون منتقل نمی‌کنند.
محل استفاده والپست در دیوارهای غیرباربر بر اساس ضوابط آیین‌نامه‌ای تعیین می‌شود. به طور کلی، در شرایط زیر اجرای والپست الزامی است:
- طول دیوار: اگر طول دیوار غیر باربر بین دو تکیه‌گاه قائم (مانند ستون یا یک والپست دیگر) از ۶ متر تجاوز کند، یا از ۴۰ برابر ضخامت دیوار بیشتر شود (هر کدام که کمتر است)، نیاز به اجرای والپست میانی (وادار) است.
- ارتفاع دیوار: اگر ارتفاع دیوار غیر باربر از تراز کف ۳.۵ متر بیشتر باشد، باید از والپست افقی (تیرک) برای کاهش ارتفاع آزاد دیوار استفاده کرد.
- لبه‌های آزاد: تمام لبه‌های قائم دیوارهای غیرباربر که به عضو سازه‌ای دیگری متصل نیستند (مانند انتهای یک تیغه داخلی)، باید مهار شوند.
- اطراف بازشوها: هرچند در پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ الزامات مشخصی برای والپست اطراف بازشوها کمتر دیده می‌شود و بیشتر بر روی مسلح کردن دیوار با میلگرد بستر و اتصال آن به قاب فلزی درب یا پنجره تاکید شده، اما در عمل و بر اساس تجربیات مهندسی، برای بازشوهای بزرگ، اجرای والپست در طرفین بازشو توصیه می‌شود.
- دیوارهای جان‌پناه: دیوارهای جان‌پناه بام نیز نیازمند اجرای والپست برای مهار جانبی هستند.
الزامات فنی در اجرای صحیح والپست
اجرای صحیح والپست شامل چندین جنبه فنی مهم است که باید به دقت رعایت شوند:
موقعیت اجرای والپست در دیوار
وال‌پست‌های قائم (وادارها): در ابتدا و انتهای دیوارهای غیرباربر که به ستون‌های اصلی سازه نمی‌رسند، یا در فواصل معین در طول دیوارهای بلند (معمولا هر ۴ تا ۶ متر) اجرا می‌شوند.
وال‌پست‌های افقی (تیرک‌ها): برای دیوارهایی که ارتفاع آن‌ها بیش از ۳.۵ متر است، برای تقسیم دیوار به پنل‌های کوچکتر و کاهش ارتفاع آزاد دیوار اجرا می‌شوند.
فاصله مجاز بین والپستها
حداکثر فاصله بین وال‌پست‌های قائم (وادارها) نباید از ۶ متر یا ۴۰ برابر ضخامت دیوار بیشتر شود.
فاصله قائم میلگردهای بستر که نقش مهمی در یکپارچگی دیوار و اتصال آن به والپستها دارند، معمولا بین ۴۰ سانتی‌متر (دو رج درمیان) تا حداکثر ۱ متر (پنج رج درمیان) در نظر گرفته می‌شود.
نحوه اتصال والپست به اجزای سازه‌ای
- اتصال به اسکلت بتنی: معمولا پیش از بتن‌ریزی، صفحات فلزی (بیس پلیت) در محل‌های تعیین شده در تیرها و ستون‌ها کار گذاشته می‌شوند و والپستها بعدا به این صفحات جوش داده می‌شوند. اگر این صفحات تعبیه نشده باشند، می‌توان از رول بولت‌های مکانیکی (چرخشی) برای اتصال پلیت به بتن سخت شده استفاده کرد.
استفاده از میخ و چاشنی (تفنگ هیلتی) برای اتصال والپست به اعضای بتنی سازه‌ای به هیچ عنوان مجاز نیست زیرا به بتن آسیب زده و اتصال قابل اعتمادی ایجاد نمی‌کند. - اتصال به اسکلت فلزی: والپستها مستقیما به تیرها و ستون‌های فلزی به‌وسیله جوشکاری استاندارد متصل می‌شوند.
اصل جداسازی و امکان حرکت نسبی: یکی از مهم‌ترین نکات در اجرای والپست، جداسازی دیوار غیر باربر از قاب اصلی سازه است. این کار برای جلوگیری از آسیب دیدن دیوار در اثر تغییر شکل‌های جانبی سازه در هنگام زلزله انجام می‌شود.
باید یک فاصله حدودا ۳ تا ۵ سانتیمتری (یا معادل ۰.۰۱ ارتفاع طبقه) بین دیوار و ستون‌ها و همچنین بین بالای دیوار و زیر تیر سقف در نظر گرفته شود.
اتصالات کشویی (لغزشی): برای مهار خارج از صفحه دیوار و در عین حال امکان حرکت داخل صفحه آن، از اتصالات کشویی استفاده می‌شود. این کار می‌تواند به‌وسیله ناودانی‌های منقطع که دیوار در داخل آن‌ها با اندکی آزادی حرکت می‌کند، یا بست‌های رادیکالی (به‌ویژه برای بلوک‌های AAC) انجام شود.
اجرای پروفیل‌ها
پروفیل‌های رایج برای والپست شامل نبشی، ناودانی و قوطی فولادی هستند. حداقل پروفیل مصرفی برای والپست معمولا نبشی نمره ۵ یا معادل آن در نظر گرفته می‌شود، اما ابعاد دقیق باید بر اساس محاسبات طراحی و نقشه‌های اجرایی تعیین شود.
وال‌پست‌های قائم باید کاملا شاغول و وال‌پست‌های افقی باید کاملا تراز اجرا شوند.
تمام سطوح پروفیل‌های فولادی باید پیش از اجرا و یا پس از نصب و جوشکاری، با پوشش ضد زنگ محافظت شوند.
اشتباهات رایج در اجرای والپست در دیوارهای غیر باربر
عدم آگاهی یا بی‌توجهی به جزئیات فنی می‌تواند منجر به بروز اشتباهاتی در اجرای والپست شود که عملکرد لرزه‌ای ساختمان را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی از این اشتباهات عبارتند از عدم اجرای والپست در محل‌های مورد نیاز. نادیده گرفتن الزامات آیین‌نامه‌ای در خصوص طول و ارتفاع دیوارها.
اشتباه بعدی اتصال صلب و مستقیم دیوار به سازه است. عدم رعایت درز انقطاع و پر نکردن آن با مصالح تراکم‌پذیر، که مانع از حرکت نسبی دیوار و سازه شده و منجر به خرد شدن دیوار می‌شود.
جوشکاری مستقیم میلگرد بستر به والپست: این کار اتصال مفصلی را از بین برده و عملکرد صحیح دیوار را مختل می‌کند.
استفاده از پروفیل‌های ضعیف یا نامناسب: مثلا استفاده از میلگرد به جای نبشی یا قوطی برای ساخت والپست.
اجرای نادرست نبشی‌ها: عدم اجرای نبشی‌های قائم به صورت پشت به پشت که باعث می‌شود دیوار تنها در یک سمت نبشی قرار گیرد.
اتصال والپست به بتن با میخ و چاشنی: این روش اتصال مقاومت کافی را ایجاد نمی‌کند و به بتن آسیب می‌رساند.
عدم اجرای پوشش ضد زنگ: که منجر به خوردگی والپست و کاهش عمر مفید آن می‌شود.
عدم شاغول بودن وادارهای قائم یا تراز نبودن تیرک‌های افقی.
جوشکاری نامناسب و غیراستاندارد اتصالات.
نکاتی که در نقشه نمیاد ولی در اجرا مهمه؛ توصیه مهندسان با تجربه
علاوه بر موارد ذکر شده در نقشه‌ها و آیین‌نامه‌ها، برخی نکات تجربی وجود دارد که رعایت آن‌ها کیفیت اجرای والپست را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد. پیش از ساخت و نصب والپستها، ابعاد دقیق دهانه‌ها و محل‌های نصب در کارگاه اندازه‌گیری شوند تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود.
کیفیت جوشکاری اتصالات بسیار مهم است و باید توسط فردی که صلاحیت و مهارت کافی دارد انجام شود.
حضور و نظارت مهندس ناظر یا مجری ذیصلاح در تمامی مراحل اجرای والپست برای اطمینان از رعایت ضوابط ضروری است.
در برخی اتصالات، مانند اتصال دیوار به زیر تیر با استفاده از ناودانی، بهتر است ابتدا ناودانی یا نبشی وجه بیرونی دیوار اجرا شود، سپس دیوارچینی انجام شده و پس از آن، نبشی یا بخش دیگر ناودانی در سمت دیگر دیوار نصب گردد.
پس از نصب، والپستها باید در برابر آسیب‌های ناشی از سایر فعالیت‌های ساختمانی محافظت شوند.
مصالح پرکننده درز انقطاع باید به درستی و با ضخامت کافی نصب شوند تا عملکرد جداسازی به خوبی انجام پذیرد.
همچنین می توانید قیمت قالب فلزی بتن را به صورت لحظه ای در سایت پارسیس ببینید.
سخن پایانی
برای اجرای صحیح والپست در دیوارهای غیرباربر، که برای پایداری سازه در برابر نیروهای جانبی مهم است، باید به اتصال دیوار به اسکلت اصلی و رعایت ضوابط آیین‌نامه ۲۸۰۰ توجه کرد. والپستها در دیوارهای با طول بیش از ۶ متر یا ارتفاع بیش از ۳.۵ متر، همچنین در لبه‌های آزاد و اطراف بازشوهای بزرگ الزامی هستند. استفاده از پروفیل‌های مناسب مانند نبشی، اجرای اتصالات استاندارد به سازه (جوشکاری به پلیت در اسکلت بتنی و جوش مستقیم در اسکلت فلزی)، رعایت درز انقطاع برای حرکت نسبی دیوار، و پوشش ضد زنگ ضروری است.
